Nadchodzi ten czas w roku, kiedy z półek spoglądają na nas filmowi Nosferatu i książkowy Hrabia Dracula. Jednak za popkulturową maskaradą kryje się jeden z najpotężniejszych i najtrwalszych mitów cywilizacji europejskiej. Jeśli zamiast kolejnej opowieści o nastoletnich miłościach z krwiopijcą w tle szukacie intelektualnej dekonstrukcji tego fenomenu, musicie sięgnąć po książkę, która od lat pozostaje kanonem: „Wampir. Biografia symboliczna” prof. Marii Janion.
Wampir: Od Upiora Słowiańskiego do Ikony Romantyzmu
Maria Janion, Mistrzyni polskiej humanistyki, nie pisze o wampirze jako o potworze. Pisze o nim jako o biografii symbolicznej, która jest kluczem do zrozumienia naszych lęków, pożądań i kompleksów kulturowych.
Książka przenosi nas w podróż, która rozpoczyna się od niesamowitej Słowiańszczyzny – krainy ludowych wierzeń o upiorze i strzygoni – by następnie prześledzić, jak ten „problem” kulturowy został przejęty, ucywilizowany i uarystokratyzowany przez europejski Romantyzm. Wampir z wiejskiego grobu staje się lordem w salonach, kusicielem w wiktoriańskich powieściach gotyckich, uosabiającym to, co w epoce było najbardziej zakazane: silny erotyzm, indywidualizm i bunt przeciwko chrześcijańskiej eschatologii.
Dlaczego Wampiryzm jest Metaforą Władzy?
Najważniejszą wartością w pracy Janion jest jej zdolność do przełożenia mitu na język społeczny i psychoanalityczny. Wampir w tej perspektywie staje się figurą dwuznaczną:
Symbol transgresji etycznej: Wampir to istota, która odwraca porządek życia i śmierci. Jego wieczne trwanie jest możliwe kosztem innych. To uosobienie egoizmu i pragnienia absolutnej dominacji.
Metafora eksploatacji: Czyż wampiryzm nie jest doskonałą metaforą relacji, w której jedna strona wysysa siły, energię lub zasoby drugiej? Możemy go odczytywać jako symbol drapieżnego kapitalizmu, toksycznych relacji międzyludzkich czy tyranii. Janion każe nam zobaczyć w wampirze nie tylko gotycką postać, ale też ciemną stronę władzy.
Nieśmiertelność i lęk przed stagnacją: Wampir zdobywa nieśmiertelność, ale płaci za to cenę duchowej jałowości i wiecznego wykluczenia. To zmusza do refleksji nad tym, jaką cenę gotowi jesteśmy zapłacić za trwanie.
Dla polskiego czytelnika kluczowe są powiązania, jakie Janion odkrywa w literaturze ojczystej. Autorka pokazuje, jak motyw wampiryczny zagnieździł się w polskiej myśli romantycznej, w samej idei mesjanizmu i poświęcenia. Wampir jest u nas obecny nie tylko w strachu, ale i w wielkich ideach.
Lektura, która „wyssie” Waszą wyobraźnię
„Wampir. Biografia symboliczna” to potężne, bogato ilustrowane dzieło, które wymaga od czytelnika intelektualnego zaangażowania, ale w zamian oferuje wiedzę o kulturze, która jest rzadko spotykana na polskim rynku. To książka do czytania nie tylko w mroczne jesienne wieczory, ale zawsze, gdy chcemy lepiej zrozumieć, skąd pochodzą nasze najgłębsze lęki i dlaczego niektóre figury literackie są po prostu nieśmiertelne.
Jeśli szukacie książki, która z Halloween uczyni festiwal myśli i refleksji nad mitem – właśnie ją znaleźliście.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz